Instinctief versus aangeleerd gedrag

De psychologie van het paard. Wat is dat eigenlijk en wat kun jij ermee als liefhebber of misschien wel eigenaar van een paard? De belangrijkste vraag die je je hierbij kunt stellen, is of gedrag aangeboren of aangeleerd is. Men noemt dit ook wel 'nature and nurture'.

 

De psychologie is geïnteresseerd in de ontwikkeling van het gedrag van een individueel paard en in welke zaken daarbij een rol spelen. Onderzoekers bekijken welke wetmatigheden je kunt ontdekken en hoe het gedrag van een paard verandert door de dingen die hij leert. Zo krijgen we meer inzicht in de wijze waarop ons paard leert en reageert. Dit kan ons helpen om onze paarden beter te begrijpen, waardoor de omgang met en de training van ons paard kunnen worden verbetert. Zonder dat je hier misschien altijd van bewust bent, is er een constante interactie tussen jou en het paard waar je op dat moment mee samen bent. Ongemerkt kan het paard gedrag aanleren op basis van reacties die jij misschien niet wist dat je ze gaf. Het bewust worden van de communicatie van het paard is dan ook erg belangrijk.

 

De begrippen Nature en Nurture betekent eigenlijk aanleg en opvoeding. Wanneer je kijkt naar een paard, kun je dit eigenlijk niet los zien van elkaar. Waar ethologen laten zien wat het natuurlijk aangeboren gedrag van het is, kunnen de psychologen aantonen hoe snel en flexibel de instinctieve gedragen kunnen veranderen doordat het paard nieuwe dingen leert. Als je hier goed over nadenkt, kunnen beide begrippen natuurlijk niet zonder elkaar. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De leertheorieën zijn gebaseerd op hoe een paard leert, op zijn natuurlijke gedrag. Daar kun je gebruik van maken door hem gedrag aan te leren waardoor hij zich beter aan kan passenin bijvoorbeeld gedomesticeerde omgeving, bij ons thuis.

 

Instinctief gedrag is bij de geboorte al in meer of mindere mate aanwezig. Vaak is dit gedrag dat voorkomt uit een overlevingsstrategie

 

Het gedrag van het paard heeft zich in de loop van de evolutie ontwikkeld. Wanneer je kijkt naar het individuele paard waar je nu mee te maken hebt, is zijn gedrag het resultaat van datgene wat hij genetisch heeft meegekregen en wat hij heeft meegekregen en geleerd vanuit zijn omgeving. Belangrijk om te begrijpen is dat je niets kunt veranderen aan wat je paard genetisch heeft meegekregen van zijn vader en zijn moeder. Bepaalde gedragskenmerken die daar mee te maken hebben, kunnen zorgen dat het paard bepaalde dingen niet of moeilijk kan. Daar heb je rekening mee te houden. Maar zonder een omgeving die het paard op een bepaalde manier stimuleert, zal hij zich ook niet ontwikkelen. Instinct en training zijn dus nauw met elkaar verbonden.

 

Als je het hebt over instinctief gedrag, dan heb je het over gedrag dat ieder paard laat zien wanneer hij gezond is, zonder dat hij dit heeft aangeleerd. Denk hierbij aan kunnen staan, bewegen, de zuigreflex van het veulen en geluid maken. Wanneer bijvoorbeeld het veulen de actie op de juiste manier toepast, krijgt hij ook al snel een positieve associatie, wat het gedrag zal versterken. Wanneer hij roept en zijn moeder reageert door naar hem toe te komen bijvoorbeeld. Of wanneer hij de tepel heeft gevonden en zijn eerste slokjes melk drinkt. Je zult zien dat het even tijd kost voor het veulen om de bovenstaande gedragingen te verbeteren, maar je ziet het in een paar uur gebeuren en het is vervolgens gemakkelijk voor hem.

 

Aangeleerd gedrag heeft vaak veel meer tijd nodig voordat het bevestigd is bij het paard. Denk er maar eens over na als je wilt dat het veulen netjes meeloopt aan het halster, zonder dat hij steeds zijn eigen kant op wil springen. Hij heeft een periode nodig waarbij jouw handelen en reactie  ook invloed hebben op de snelheid van het leren van het veulen. Je zou kunnen zeggen dat het verschil tussen instinctief en aangeleerd gedrag bepaald wordt door hoe afwijkend het nieuwe gedrag is van wat hij al wist vanuit zijn instinct.Instinctief gedrag is bij de geboorte al in meer of minder mate aanwezig. Het gedrag dat hieruit voortkomt, is minder of niet beïnvloedbaar door dat wat hij meemaakt. Vaak is dit gedrag dat voorkomt uit een overlevingsstrategie. Stel je voor dat een paard niet vanuit instinct zou moeten weten hoe hij moet gaan staan of lopen. In de natuur zou het veel te lang duren om hem dit aan te leren. Het veulen zou het niet overleven. Gelukkig is het paard tevens in staat tot een enorme flexibilliteit als het gaat om leren en aanpassen. Hierdoor is zijn bestaansrecht en de lengte van zijn leven in zijn gedomesticeerde omgeving enorm verhoogd. In de omgang en training van het paard kun je rekening houden met bovenstaande uitgangspunten en zorgen voor een situatie waarin hij sneller zal leren.