Een ontspannen paard heeft een zachte, losse lichaamshouding. Zijn hoofd hangt ontspannen naar beneden, net als bij het voorwaarts-neerwaarts rijden. Als je paard daarentegen zijn hoofd naar boven werpt en zijn borst opzet, is hij opgewonden. Een opgeheven staart bevestigt deze indruk.

 

In de hersenstam verlopen chemische en fysieke processen. Deze leiden tot de bekende basisemoties als angst en vreugde. Omdat een paard de situatie niet bewust in de grote hersenen registreert, is hij in staat om snelle beslissingen te nemen. Als er gevaar dreigt, ervaart het paard een angstgevoel dat zich uit in een veelvoud van lichamelijke kenmerken: hij moet direct besluiten of hij moet vluchten of vechten. De hersenstam regelt de levensbelangrijke lichaamsfuncties buiten het verstand om. Als je een bang paard in steeds meer beangstigde situaties brengt, is een constructief leersucces in de paarden hersenen nauwelijks te behalen. De psychische reactie werkt razendsnel in op het lichaam en in het ergste geval veroorzaakt dit een panische, oncontroleerbare reactie bij het paard.

 

Ontspanning

Om te zien of een paard echt ontspannen is, moet je naar het paard als geheel kijken. Let op de fijne signalen van lichaam. Tussen een ontspannen paard en een paard met pijn of een in zichzelf gekeerd paard ligt een groot nuanceverschil. Lippen: de onderlip hangt slap. Oren: staan lichtjes naar beneden, in een zijwaartse positie. Hoofd: hangt ontspannen naar beneden. Benen: een achterbeen kan gebogen zijn en op de punt van de hoef rusten. Lichaamshouding: ontspannen, de staart hangt naar beneden. Lichamelijke reactie: rustige en gelijkmatige hartslag, diepe en regelmatige ademhaling

Vreugde

Paarden zijn gelukkig en tevreden als aan hun basisbehoeften tegemoet wordt gekomen: contact met soortgenoten, licht, lucht en voldoende beweging. Dan zijn ze gemotiveerd, coöperatief en leergierig. Paarden drukken hun welbevinden uit door af en toe te briesen, vol genot te kauwen en vooral door de aparte lichaamsdelen samen te bewegen. Ogen: zachte uitdrukking, glanzend. Lippen: in het spel met andere paarden wordt de bovenlip vaak verlengd. Deze tekenen van genot vertonen veel paard ook tijdens het poetsen, kroelen of bij een massage. Oren: vaak gespitst, naar voren gericht. Lichaamshouding: ontspannen, de staart wordt losjes gedragen. Lichamelijke reactie: speelse, vloeiende bewegingen.

Opwinding

Opwinding kan verbonden zijn met zowel positieve als negatieve emoties. In positieve zin is het paard opmerkzaam en nieuwsgierig. Hij gaat stapvoets op een object af en verkent het aansluitend met zijn reuk- en tastzin. Als hij iets onbekends waarneemt, wordt hij zenuwachtig. Zijn mimiek verraadt irritatie en onrust. Ogen: geïnteresseerde blik (attent), wijd open, onrustige blik (geïrriteerd). Lippen: gesloten, mondspleet is kort en recht, lichte aanspanning van de wangspieren en de boven- en onderlip (attent), de bovenlip min of meer spits naar voren gestrekt, eventueel licht smakkend of likkend (geïrriteerd). Neusgaten: wijd (attent), wisselend opengesperd en samengetrokken (geïrriteerd). Oren: ooropening naar voren gericht, orenspel (attent), onrustig (geïrriteerd). Hoofd: opgeheven (attent), een beetje naar borst opgetrokken (geïrriteerd). Lichaamshouding: licht gespannen, staart opgeheven (attent), slaan met de staart (geïrriteerd). Lichamelijke reactie: dansende bewegingen (attent), vaak mesten (geïrriteerd).

Verdriet

Als een paard stil en in zichzelf gekeerd lijkt en zich van mensen en andere paarden afwendt, dan voelt hij zich diep ongelukkig. Het paard is apathisch en probeert zich zo onopvallend mogelijk te gedragen, hetgeen veel paardeneigenaren helaas als braaf en goed gedrag interpreteren. Ogen: in zichzelf gekeerde blik. Oren: geen orenspel. Lichaamshouding: futloos. Lichamelijke reacties: bijna niet waar te nemen, gebrek aan nieuwsgierigheid, slepende bewegingen, apathisch.

Angst

Paarden drukken vooral hun angstgevoelens op uiteenlopende wijzen uit. Je hebt introverte en extroverte paarden die naar buiten toe verschillend reageren. Extroverte paarden neigen bijvoorbeeld tot een soort van dansen, ze zweten en hinniken. Introverte paarden lijken vooral heel rustig. In de meeste gevallen komt het overlevingsinstinct van het paard naar boven bij een angstreactie. Paarden zijn in de vrije natuur vaak prooidieren en ze ervaren doodsangst in gevaarlijke en onbekende situaties. Het lichamelijke reactievermogen van het paard uit zich in ongecontroleerde bewegingen, steigeren, verstarren of paniekerig galopperen. Ogen: wijd open, rollen, blik op oorzaak of in richting van een vluchtroute. Lippen: aangespannen mondpartij. Neusgaten: maximaal opengesperd. Oren: zijwaarts, naar achteren gericht. Hoofd en nek: hoog opgeheven. Lichaamshouding: aangespannen, staart wordt tegen het lichaam aangedrukt of tussen de billen ingeklemd. Lichamelijke reacties: zweten, briesen, schril gehinnik, vaak mesten, verhoogde pols- en ademfrequentie.

Verveling

In de vrije natuur zijn paarden een groot deel van de dag bezig met eten, sociale contacten of langzaam bewegen. De hele dag alleen in een kleine box staan, veel in de manege rijden, te weinig beweging of het ontbreken van soortgenoten leidt tot eenzaamheid en geestelijke verveling. Lichamelijke reacties: stereotype gedragspatronen zoals kribbebijten, weven of circusgedrag, waarbij het paard steeds rondjes loopt.

Pijn

Paarden vertonen geen typische pijngedrag en uiten geen pijnkreten. Vaak lijkt het alsof ze acute of chronische pijn gelaten verdragen of da ze helemaal geen klachten hebben. Acute pijn uit zich in plotseling optredende gedragsveranderingen. Het paard lijkt kreupel, hij schopt tegen zijn buik bij koliek of toont zich extreem onrustig. Chronische pijn en de daaraan verbonden gedragsveranderingen treden meestal geleidelijk op en zijn daarom moeilijk herkenbaar. Lippen: samengeperst, tanden op elkaar geklemd, soms tandenknarsen. Hoofd: aangespannen driehoek van de wangspieren. Lichamelijke reactie: opvallend gedrag zoals apathisch, agressief of overdreven slaperig.

Agressie

Als paarden zich ergeren tonen ze verschillende soorten dreigend gedrag. Als een paard opzettelijk dreigt aan te vallen is het een teken van een offensieve agressie. Dit gedrag toont een paard tegenover soortgenoten, andere dieren en mensen. De intensiteit van het offensief-agressieve uiterlijk is afhankelijk van de ernst van de situatie. Oren: vlak naar achteren tegen het hoofd aan. Ogen: spleetvormig verkleind. Mond: boven- en onderlip gespannen. Neusgaten: vaak ovaal versmald. Lippen: samengeperst, geopend in een dreiging tot bijten, tanden zichtbaar. Hoofd: gezichtsspieren duidelijke zichtbaar, dreigende omhoog aangespannen en teruggetrokken. Lichaamshouding: De hals en rug vormen bijna een rechte lijn. Lichamelijke reacties: dreigzwaaien, dreigen tot bijten.