Hartzeer

Het hart van een volwassen paard weegt ongeveer drie kilo. Bij belasting kan het hart van een volbloedpaard drie liter per minuut rondpompen (het hart van een mens: twintig liter). Men verdeelt het hart in vier kamers: een linker en een rechter kamer met telkens een hartboezem. De twee helften van het hart worden door de hartwand gescheiden. Het hart bestaat uit spierweefsel dat ritmisch samentrekt en als een pomp fungeert. Tussen de kamer en de boezem bevinden zich de hartkleppen. De kleppen zorgen ervoor dat het bloed de juiste kant op vloeit. De linkerkant van het hart pompt zuurstofrijk bloed naar het lichaam. Het zuurstofarme bloed stroomt terug naar de rechterzijde van het hart van waaruit het vervolgens naar de long wordt geleid. In de long wordt het bloed met zuurstof verrijkt en vloeit het terug in de linker hartkamer. Vanuit daar wordt het weer door het lichaam verspreid. Aandoeningen aan het hart staan bij rijpaarden op de derde plaats als het gaat om inwendige ziekten. De belangrijkste hartaandoeningen zijn aritmieën (ritmestoornissen) of insufficiëntie van de hartkleppen (de kleppen functioneren niet meer goed). 

Een gezond paard en goed getraind mag bij een matige bergopwaartse galop met een ruiter op zijn rug niet oververmoeid raken. Paarden met hartproblemen vallen op vanwege hun slechte conditie en tonen na inspanning opvallen zwak of moe en weigeren zelfs werk. Vaak is de hartslag te snel en duurt het lang voordat de hartslag na een geleverde inspanning weer rustiger wordt. Sommige dieren vermageren of worden apatisch, staan wankel op hun benen of krijgen neusbloedingen tijdens het rijden. Bepaalde hartaandoeningen veroorzaken een zogenaamd stuwingsoedeem: het komt tot een ophoping van weefselvloeistof in de onderborst, de onderbuik en de benen, hetgeen voor een opzwelling aldaar zorgt.Ook hoesten of benauwdheid kunnen op een hartaandoening duiden. Je kunt de zogenaamde venenpols bij de grote bloedvaten op de hals waarnemen. Bij een paard in rust kun je dit zelf uitproberen. Houd het paardenhoofd omhoog: bij een gezond paard kun je op de halsvlakte boven de hoogte van de schouder geen hartslag zien. Een uitzondering hierop zijn volbloedpaarden en Arabieren. Bij hen is de venenpols of aderhartslag ook in rust zichtbaar. Als een hartziekte pijn veroorzaakt, zie je het paard in een daarvoor typische houding staan: de rug is kromgebogen en de ellebogen staan naar buiten om de pijnlijke hartregio te ontlasten. Het paard gaat niet liggen en mijdt elke beweging.

Schade aan de hartspier wordt meestal veroorzaakt door bacteriën (bijv. bij droes). Ontstekingen door bacteriële infecties, in de hoef, de gewrichten of de long, kunnen via het bloed in het hart terechtkomen. Aritmieën worden vaak door een dergelijke ontsteking van de hartspier veroorzaakt. Een andere oorzaak kan een ontsteking van de navel bij het veulen zijn. Ook bacteriën uit woekeringen en ontstekingen aan de tandwortels kunnen zich verspreiden tot in het hart. Nog andere oorzaken voor hartaandoeningen zijn schimmel- of virusinfecties (herpes of influenza), allergische reacties of opname van bepaalde (giftige) planten (oleander, taxus, vingerhoedskruid). Een andere mogelijke oorzaak is een tekort aan voedingsstoffen (zoals vitamine C). Gemiddeld worden drie op de duizend paarden geboren met een hartafwijking. Meestal gaat het dan om een gat in de hartwand, zodat het bloed van beide helften van het hart zich kan vermengen. Paarden kunnen hiermee redelijk goed leven, maar het worden dan zelden echte prestatiepaarden.

Vaak vertonen paarden met hartproblemen in rust helemaal geen symptomen. Daarom moet cardiologisch onderzoek tijdens of na de inspanning worden uitgevoerd. En daarom is het moeilijk om een diagnose te stellen. Door het beluisteren van hart en long met een stethoscoop controleert de dierenarts de harttonen op regelmatigheid en duidelijke hoorbaarheid. Een eerste symptoom voor problemen is de zogenaamde hartruis. Onregelmatigheden bij het doorgeven van de elektrische impulsen leiden tot verstoring van de pompprestaties. Je kunt ook zelf meten door een vinger licht tegen het bloedvat dat over het onderkaakbot van het paard loopt te drukken. Een gezonde hartfrequentie ligt tussen de 25 en 40 slagen per minuut. Bij aritmieën wordt bovendien het gehalte van mineralen in het bloed gecontroleerd, omdat foutieve kalium-, calcium- en magnesiumwaarden kunnen leiden tot afwijkingen in het hartritme. Een echocardiografie is vaak het meest geschikte middel om exacte resultaten te verkrijgen. Soms wordt er een contrastmiddel in het hart geïnjecteerd, meestal om aangeboren hartafwijkingen bij veulens te constateren.

Welke behandelingen zinvol is wordt altijd in overleg met een dierenarts bepaald. Toch is een behandeling van hartaandoening niet altijd zinvol of zelfs onmogelijk. in elke geval heeft een therapie tijd nodig. Je moet met minstens vier tot zes weken behandelingsduur rekening houden voordat het paard is genezen.. Het zieke dier moet in een buitenstal of in een open stal komen te staan en verzekerd te zijn van een goed zuurstoftoevoer. Geef het paard minder hooi en stro om de bloedsomloop door de spijsvertering niet overmatig te belasten. Voor dikke paarden met hartaandoeningen geldt: afvallen! Bepaalde aritmieën kunnen met medicijnen goed worden behandeld. Bij hartspierontstekingen worden ontstekingsremmers toegediend, terwijl hartglycosiden de prestatie van het hart moeten verbeteren. Als er infecties zijn, moeten deze met antibiotica worden behandeld. Een nieuwe aanpak is het gebruik van ACE-remmers tegen hartinsufficiëntie. Er zijn ook diverse homeopathische middelen die bij hartklachten gebruikt kunnen worden.

Helaas is het bijna onmogelijk hartproblemen te voorkomen. Regelmatige inentingen en ontwormingskuren beschermen het paard tegen infecties die vaak de oorzaak van hartaandoeningen zijn. Met name voor paarden met een hartafwijking geldt een voorkeur voor een stofarme omgeving.

Het blijft moeilijk om bij hartaandoeningen een accurate prognose te geven. Als hartproblemen niet worden behandeld, leidt dat tot hartinsufficiëntie. Sommige hartaandoeningen (zoals overvulling van het hartzakje) zijn moeilijker te genezen. Ook een ontsteking van het endocardium, de binnenhuid van het hart, veroorzaakt een blijvende beschadiging en is daardoor maar moeilijk te genezen. De prognose is belangrijk om de belastbaarheid van het paard te kunnen inschatten, maar een belangrijk punt is eveneens de veiligheid van paard en ruiter. Sommige hartziekten vertonen onverwacht optredende symptomen (bijv. een infarct) en dan is het om veiligheidsredenen af te raden om het paard te berijden.